طرح پنج عاملی شخصیت
نظریه پنج عاملی شخصیت که به پنج عامل بزرگ نیز معروف است،از سوی دو روانشناس ساکن ایالات متحده به نام کاستا و مکری در اواخر دهه 80 میلادی ارائه شد ودر اوایل دهه 90مورد ارزیابی مجدد قرارگرفت.زیر بنای این نظریه در درجه اول کارهای آیزنگ بود.
مایتور و دیری (1998) اشاره دارند که این نظریه از جهاتی دارای پایه های منطقی کلامی و از زوایایی دارای زیر بنای آمار است.
دیگمن (1990) معتقد است که طرح پنج عاملی ساختار ،ویژگی های شخصیت را نشان می دهد و محصول چهار دهه تلاش و کوشش علمی در این زمینه است.
پنج عامل اصلی :نوروتسیبزم (N) که بهیت یابی ثباتی هیجانی نیز نامیده شده
برونگرایی (E)،
باز بودن تجربه (O) ، توافق (A) و وجدانی بودن ©. عوامل N و Eاز تحلیل های کاتل گرفته شده،عامل O در رنزادکاستا و مک ری و عوامل AوC و از تحلیل واژگان موجود در زبان انگلیسی به دست آمده اند.
اصول شخصیت شناسی از دیدگاه موری
اولین اصل در شخصیت شناسی موری برای مطالعه شخصیت،این است که شخصیت در مغز ریشه دارد.فیزیولوژی مغزی فرد همه جنبه های شخصیت را هدایت می کند و بر آن غالب است نمونه ساده آن این است که برخی از دارو ها می توانند کارکردمغز و بنابراین شخصیت را تغییر دهند.
هر چیزی که شخصیت به آن وابسته است،از جمله حالتهای عاطفی ،خاطرات هوشیار و ناهوشیار،اعتقادات،نگرشها ،ترسها و ارزش ها در مغز یافت می شود.دومین اصل در نظام موری شامل نظر کاهش تنش است موری با فرویدو نظریه پردازان دیگر موافق بود که برای کاهش دادن کنش فیزیولوژیکی و روان شناختی عمل می کنند اما این بدان معنی نیست که ما برای حالت بدون تنش تلاش کنیم طبق نظر موری،این فراینداقدام برای کاهش دادن تنش است که ارضا کننده می باشد و نه دستیابی به حالتی که کاملا بدون تنش باشد.موری معتقد بود که هستی بدون تنش،خودش منبع اندوه است ما به برانگیختگی،فعالیت و حرکت نیاز داریم آنها تنش را افزایش می دهند اینکه آنرا کاهش می دهند ما تنش را تولید می کنیم برای این که به کاهش دادن آن ارضا شویم.موری معتقد بود که حالت ایده آل ماهیت انسان مستلزم داشتن همیشگی سطح بخصوص از تنش برای کاهش دادن است،سومین اصل شخصیت شناسی موری این است که شخصیت فرد در طول زمان به رشد خود ادامه می دهدو از کل رویدادهایی که در طول جریان تنیدگی آن فرد رخ می دهد ساخته می شود.پس بررسی گذشته افراد اهمیت زیادی دارد.پهارمین اصل موری شامل این نظر است که شخصیت تغییر و پیشرفت می کند،شخصیت ثابت یااستیسا نیست.اصل پنجم این است که در حالیکه موری بین همه افرادشباهت هایی را تشخیص می دادبر یگانگی هر شخص تاکید داشت آنطوری که او می پنداشت یک فرد انسان،شبیه شخص دیگر نیست شبیه برخی از افراد دیگر است.
Big five
Costa &Mocrae
Dig man
Neuroticism
Extraversion
Openness to experience
Agreeableness
Conscien tioushess
