نظریه طرح پنج عاملی شخصیت

اگر چه خصوصیات شخصیتی زیادی وجود دارد، اما از جمله مهم ترین و با نفوذ ترین مدل ها در بررسی صفات شخصیت در ده های اخیر مدل پنج عاملی بوده است که بیش از همه، پژوهش درحوزه شخصیت را به خود اختصاص داده است. (ون در لیندن و همکاران 2010). روان رنجور خویی (N) به تمایم فرد برای تجربه اضطراب، تنش، خصومت، تکانشگری، افسردگی، و حرمت نفس پایین بر می گردد. برونگرایی (E) به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرات طلبی، پرانرژی بودن و صمیمیت اتلاق می شود. گشودگی نسبت به تجارب نو (O) به تمایل فرد به کنجکاوی، عشق به هنر، انعطاف پذیری و خرد ورزی گفته می شود. موافقت (A) به تمایل فرد به بخشندگی ©، به تمایل فرد برای منظم بودن، کارآمدی، قابلیت اتکا، خود نظم بخشی، پیشرفت مادی، منطقی بودن و آرام بودن باز می گردد ( مک کری و کاستا، 2004).

شرح این پنج عامل به ترتیب زیر است :

روان رنجورخویی (N) :

روان رنجورخویی یا هیجان پذیری منفی به تعدادی از محرک های نیرومند که لازمه بیرون کشیدن هیجانات منفی در شخص است مربوط می باشد. عامل هیجان پذیری منفی به توانایی شخص برای مقابله با استرس و تحمل آن اشاره دارد. از این عوامل به عنوان ثبات هیجانی نیز نام برده شده است. پیوستار که شامل اشخاص واکنشی (N⁺)، اشخاصی پاسخی (N⁼)، و اشخاص ارتجاعی (N^-) می باشد. افراد واکنشی در عامل N نمرات بالایی دارند. این افراد یا واکنش نشان دهنده ها، کسانی هستدکه در مقایسه با عموم مردم، هیجانات منفی بیشتری را تجربه می کنند این افراد به همه محرک ها واکنش نشان می دهند و نسبت به دیگران از زندگی خود رضایت کمتری دارند.

افراد ارتجاعی در عامل روان رنجورخویی نمرات کمتری می گیرند. این افراد در مقایسه با دیگران، نسبت به آن چه در اطراف آن ها می گذرد، تاثیر پذیرتر هستند. اشخاصی که کمتر مایه زحمت دیگران می شوند، جز این گروه هستند. در حد میانی این نمودار اشخاص پاسخی وجود دارند که ترکیبی از خصوصیات واکنشی بودن و ارتجاعی بودن را دارا می باشند ( هواردو و هوارد، 1995).

در مجموع، تمایل کلی به عواطف منفی مانند ترس، غم، دستپاچه بودن، عصبانیت، احساس گناه و تنفر، در حوزه N قرار می گیرند. مردان و زنان دارای نمرات بالا در روان رنجورخویی (N⁺) دارای عقاید غیر منطقی هستند و کمتر می توانند تکانه های خود را کنترل کنند. این افراد نسبت به دیگران کمتر با استرس کنار می‌آیند. بیماران نوروتیک در N  نمرات بالایی می گیرند (آیزنک و آیزیک، 1964، به نقل از کوستا و  مک کری، 1992).

برون گرایی ( E) :

برون گرایان، جامعه گرا هستند، اما توانایی اجتماعی فقط یکی از صفاتی است که حیطه برون گرایی دارای آن است. علاوه بر آن، مردم دوستی، گردهمایی، جرات ورزی، پرحرفی از صفات برون گرایان است. این افراد لذات جنسی و فعالیت را دوست دارند و تمایل به شاداب بودن دارند و سرخوش و با انرژی و خوش بین هستند (کوستا  و مک کری، 1992).

پیوستار برون گرایی شامل اشخاص برونگرا (E⁺)، دوسوگرا ( E⁼) و درونگرا (E^-)، می باشد. در یک طرف پیوستار، برونگراها (E⁺)، تمایل دارند که بیشتر اوقاتشان را با برقراری ارتباط زیاد و لذت بردن از آن سپری کنند. برون گرا ها تمایل زیادی به رهبری کردن دارند، دوستانه و اجتماعی می باشند و بسیار فعال هستند. در طرف دیگر پیوستار درونگراها (E^-) هستند که از ارتباط برقرار کردن خودداری می کنند آن ها مستقل و خوددار و یک نواخت هستند و از تنها بودن لذت می برند. درمیان این پیوستار دو سوگراها (E⁼) قرار گرفته اند که هم ویژگی منزوی بودن و هم ویژگی فعال بودن دارند (هوارد و هوارد، 1995).

Mc. crae

Cost

Reactive

Responsive

Resilient

Howard & Howard

Extravert

Ambiver

Introvert