امروزه نیاز روزافزون بشر به مواد معدنی به عنوان تولید محـصولات مختلـف از جملـه
فراورده های صنعتی بر همگان روشن و واضح گردیده است بـه گونـه ای کـه در بخـش
اکتشاف ، بهره برداری و فراوری مواد مختلـف معـدنی میلیونهـا نفـر در سراسـر جهـان
فعالیت می نمایند و در حال حاضر در برخی از کشورهای جهان مواد معدنی نقش حیـاتی
و تعیین کننده سرنوشت کشور را ایفا می کنند.
فسفر در چرخه حیات بـه عنـوان عنـصری ضـروری ،اجتناب ناپـذیر و غیـر قابـل کنتـرل
محسوب می گردد. بنا به گفته اسحاق آسیموف می توانیم انرژی اتمی را جایگزین نفت و
زغال سنگ کنیم اما جایگزینی برای فسفر وجود نـدارد . نیـاز بـه ایـن عنـصر بـا پیـشرفت
روزافزون صنایع و افزایش جمعیت کره زمین و افزایش تقاضا در صنایع مختلـف افـزایش
می یابد.
از آنجایی که سنگ فسفات تنها منبع تولید فسفر است نیاز به این سنگ نیز به طـور قابـل
ملاحظه ای رو به افزایش است.
زمین شناسـان در پـی انجـام مطالعـات گونـاگون مـدلهای مناسـب جهـت شـناخت ژنـز
کانسارهای فسفات ارائه نمودند. استفاده از مدلهای مزبـور ، منجـر بـه شناسـایی ذخـایر
عظیم فسفات درجهان شده است.
با توجه به روند تصاعدی نیاز به این ماده حیاتی و نقش امکان ناپذیر آن در غنـی سـازی
خاک و بهبود خاکهای زراعی به تدریج ذخایر مرغوب از لحاظ کیفی در سطح جهـان تهـی
می گردند به طوریکه لزوم تسریع در یافتن روش های پیـشرفته در زمینـه اکتـشاف ، کانـه
آرایی و بهره برداری از ذخایر نامرغوب و کم عیار بیش از گذشته احساس می شود.
هدف -1-1
هدف اصلی این پروژه بررسی ژنز و نحـوه تـشکیل کانـسار فـسفات اسـفوردی بـافق در
استان یزد می باشد.
در راستای هدف اصلی سعی شده است شواهد ومدارکی بـرای بررسـی منـشاء کانـسار
فسفات اسفوردی در منطقه بررسی گردد.
2-1- تاریخچه مطالعات انجام شده در یزد و منطقه
استان یزد از نظر تقسیمات زمین شناسی جزء ایران مرکزی محسوب می شود که بـی ش
از نصف این استان را کویر بزرگ ایران می پوشاند . این اسـتان دارای اندیـسهای معـدنی
قابل توجهی می باشد.
پتانسیل یابی و عملیات پی جویی منابع معدنی در مقایسه با عمر فعالیتهای اکتـشاف زمـین
شناسی سابقه نسبتا” زیادی در یزد دارد. کار اکتشاف و مطالعات بر روی کانسار فـس فات
اسفوردی بـه سـابقه دیرینـه ای برمـی گـردد . ایـن مطالعـات بـی ارتبـاط بـا بررسـیهای
آنومالیهای آهن ، سرب و روی و دیگر مواد معدنی پرارزش نواحی پشت بـادام ، بـافق ،
انارک و یزد نمی باشد . در این راستا بوده است که برای اولین بار در سـال 1308 زمـین
شناسی به نام بوئن(Boehen) از این منطقه دیدن کرده است و از اسفوردی به عنوان یک
کانسار آهن نام برده است.[17]
پی جوئیهای اولیه ماده معدنی فسفات در سال 1338 توسط وزارت اقتصاد و دارائی وقت
انجام گرفت و در سال 1342 مطالعات زمـین شناسـی و معـدنی توسـط سـازمان زمـین
شناسی کشور در اقصای نقاط ای ران به منظور شناسائی و دستیابی بـه ذخـایر فـسفات بـ ه
طور گسترده انجام گردیـد بـرای نخـستین بـار ویلیـام و هوشـمند زاده در سـال 1345
براساس مطالعات سنگ شناسی به وجود آپاتیت همراه آهن اسفوردی اشاره نمودند.
در سال 1351 آقای برومندی از کانسار فسفات اسفوردی نام ب رده و وجود عناصر نـادر
خاکی را در آن کانسار یادآور شده اند گذشته از اینهـا طـی سـالهای 1354تـا 1358 یـک
رشته عملیات اکتشافی فسفات ب ه طـور سیـستماتیک بـه وسـیله سـازمان زمـین شناسـی
فرانسه(B.R.G.M) و شرکت پتروشیمی ایران در اکثر نقاط کشور صورت گرفته است.
عملیات پی جویی معدن در سال 1361 توسط سازمان زمین شناسی کشور انجام گرفـت .
در این مرحله نقشه زمین شناسی به مقیـاس 1 :1000 تهیـه گردیـد . همچنـین 50 عـدد
ترانشه و 12 حلقه گمانه حفاری گردید. (گمانه های سری DH) و ذخیره 5/6 میلیون تـن
سنگ فسفات با عیار متوسط 14/35درصد P2O5 به عنـوان ذخیـره قطعـی و قابـل بهـره
برداری اعلام گردید.[17]
بعد از آن 9 حلقه گمانه(گمانه هـای سـری BH) توسـط وزارت معـادن و فلـزات (طـرح
فسفات) در طی سـالهای 1366 و1367حفـاری گردیـد و ذخیـره 8/5 میلیـون تـن مـاده
به عنوان ذخیره قطعی اعلام گردیـد . آزمایـشهای کانـه P2O5 معدنی باعیار 12/2 درصد
آرایی توسط شرکت سالزگیتر در طی سالهای 1368 و 1369 و بررسیهای امکـان سـنجی
توسط شرکت معدنکاو انجام شد.[17]
دو سال بعد، شرکت سهامی کل معادن ایران اقدام به حفر 64 حلقـه گمانـه(گمانـه هـای
سری B) در یک شبکه 50×50 متری نمود و نقشه توپـوگرافی بـا مقیـاس 1 :1000 تهیـه
گردید. بعد از انجام مطالعات فوق ذخیره کانـسار اسـفوردی 16/5 میلیـون تـن بـا عیـار
متوسط 14 درصد و 5/2 میلیون تن آهن با عیار متوسط 32 درصد تعیین گردید.
شرکت دنورسالا (Denversala) از سال 1372 مطالعات فنی ، اقتصادی ، طراحی مقـدماتی
معدن و طراحی و ساخت کارخانه کانه آرایی را شروع کرد.
