مفاهیم  :

شخصیت

کلمه شخصیت معادل کلمه Personality انگلیسی یا Personalite فرانسوی است که خود از ریشه لاتین Persona گرفته شده و به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگران متاثر بر چهره می‌گذاشتند. این تعبیر اشاره بر این مطلب دارد که شخصیت هر کسی ماسکی است که بر چهره می زند تا وجه تمایز او از دیگران باشد (کریمی، 1384).

وقتی از شخصیت حرف زده می شود منظور در نظر داشتن بسیاری از ویژگی های فرد است. کلیت یا مجموعه ای از صفات مختلف که از ویژگی های جسمانی سطحی فراتر می رود و تعداد زیادی از ویژگی های ذهنی، اجتماعی و هیجانی را در بر می گیرد. صفت، ویژگی یا کیفیت تمایز کننده شخصی است . برخی روانشناسان صفات را بلوک یا واحدهای سازنده شخصیت می دانند برخی از روانشناسان به این نتیجه رسیده اند که پژوهش های جدید شخصیت عمدتا می بایست بر پایه صفت قرار داشته باشد. در دهه 1960 والتر میشل باعث مجادله ای در روانشناسی شد که درباره تاثیر نسبی متغیرهای شخصی پایدار مثل صفات، نیازها و همچنین تاثیر متغیرهای مربوط به موقعیت بر رفتار بود و این جر و بحث تا پایان 1980 ادامه یافت و اغلب روانشناسان شخصیت با پذیر رویکرد تعاملی به این نتیجه رسیدند که برای تبیین کاملی از ماهیت انسان صفات شخصی پایدار جنبه های متغیر موقعیت و تعامل بین آن ها را باید در نظر داشت (شولتز، 1998؛ ترجمه سید محمدی 1385).

تعاریف شخصیت :

نظریه اهمیت مطالعه شخصیت و نقش آن در شناخت رفتار، در سراسر تاریخ روانشناس جایگاه ویژه ای به شخصیت داده است. برای شناخت دقیق واژه شخصیت باید به ریشه این واژه توجه کرد. برای تعریف دقیق شخصیت در حال حاضر تعریف واحدی که مورد توافق همگان باشد، وجود ندارد. بعضی روانشناسان شخصیت، جنبه های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی کنش انسان را مطالعه می کنند گروه دیگر به افراد و رفتار مشهود آنها توجه می کنند (پروین، 1381).

صاحب نظران حوزه شخصیت و روانشناسی از کلمه شخصیت تعریف های گوناگون ارائه داده اند شخصیت هر فرد همان الگوی کلی یا همسازی ساختمان بدنی، رفتار، علایق، استعدادها و صفات دیگر است. بدین ترتیب می توان گفت که منظور شخصیت مجموعه کامل خصوصیات و صفات فرد است ( مان ، 1992) ایزدی (1351) شخصیت را مجموعه تفکیک ناپذیر آن خصایص بدنی و نفسانی می داند که شناخته شده دوستان نزدیک شخص است یا به عبارت دیگر آن نقاب یا ماسکی که فرد برای سازش با محیط که در حقیقت نوعی از بازیگری در صحنه زندگی است، به چهره خود نهاده است. همچنین فرگوسن (1970) معتقد است : شخصیت الگویی از رفتار اجتماعی و روابط اجتماعی متقابل است بنابراین شخصیت یک فرد مجموعه راه هایی است که او نوعا نسبت به دیگران واکنش یا با آن ها تعامل می کند (کریمی، 1375).

Walter michel

Shoultz.

Maan

Ferguson

شخصیت عبارت است از جنبه هایی از حیات انسان، اجازه می دهد پیش بینی کنیم که انسان در اوضاع و احوال معین چه رفتاری از خود نشان می دهد. (مشبکی، 1377).

شخصیت مجموعه ای از ویژگی های نسبتا پایدار است که مشترکات و تفاوت های روانی افراد را مشخص می‌کند(مقیمی، 1377).

در لغت نامه وارن تعریف شخصیت چنین آمده است : شخصیت به جنبه های عقلی، عاطفی، انگیزشی  و فیزیولوژیکی فرد گفته می شود به عبارت دیگر به مجموعه مولفه هایی که انسان را سرپا نگه می داد گفته می‌شود (مای، لی، ترجمه منصور 1387). در این تعریف مجموعه عوامل درکنار هم قرار داده شده است اما اشاره‌ای به یکپارچگی این عوامل پیدا نشده است.

آلپورت، محققین بزرگ در این زمینه، شخصیت را سازمان پویای بدنی و روانی به عنوان ویژگی های رفتاری و فکری در فرد می داند در این تعریف یک عامل مهم یعنی سازمان یابی عوامل تشکیل دهنده شخصیت اشاره شد، اما جنبه های فکری و رفتاری انسان از هم متمایز گردیده است در حالیکه این مغایر با مفهوم رفتار از نظر روانشناسی است. شلدون، پویا بودن شخصیت را در تعریف خود مطرح نمود و آن را چنین عنوان کرد :               « شخصیت یا سازمان یافتگی پویشی جنبه های عقلی،عاطفی، انگیزشی و فیزیولوژیکی فرد می گویند » (کریمی 1389).

پیرون ، وحدت یافتگی را همراه با جنبه های متمایز در تعریف خود برجسته می نمایند بدین صورت که شخصیت به وحدت یافتگی تام و تمام یک فرد همراه با ویژگی های افتراقی دایم مثل هوش و مزاج در رفتار اطلاق می گردد. (کریمی، 1389).

کتل، از مقوله محتوایی در شخصیت خارج شده و جنبه کاربردی، شخصیت را در تعریف خود عنوان و آن را چنین تعریف می کند : « شخصیت چیزی است که به ما اجازه می دهد پیش بینی کنیم که شخصیت در یک موقعیت معین چه خواهد کرد، یعنی چه عملی از او ناشی خواهد شد » (پروین، ترجمه کدیور، 1381).

هیلگارد شخصیت را الگوهای معین از رفتار و شیوه های تفکر می داند که نحوه سازگاری مشخص را با محیط تعیین می کند ( پروین، ترجمه کدیور، 1381).

اگر وجود مشترک تعریف های فوق را مورد نظر قرار دهیم به نقاط اشتراک می رسیم که در همه آن ها اولاً به یک رشته از ویژگی ها و خصوصیات جسمی و روانی اشاره دارند ثانیا در همه تعریف ها، به مساله تمایز، افتراق و مشخص کردن فرد از افراد دیگر به طور صریح یا تلویحی اشاره کرد.

waren

sheldon

  pieron

Cuttel

Hilgard

عوامل به وجود آورنده شخصیت

چون شخصیت مجموعه ویژگی های جسمی، روانی و رفتاری است. بنابراین عواملی که به وجود آورنده این ویژگی به شمار می آید، عوامل به وجود آورنده شخصیت نیز هستند. بخش اول این ویژگی ها یعنی ویژگی های جسمی، ساخته وراثت و بخش دیگر آن زاییده عوامل اجتماعی با محیط است تعیین این که کدام یک از دو عامل نقش مهم تری در شخصیت دارند که غیر ممکن است اما بدیهی است که شخصیت هر فرد حاصل تعامل و تاثیر متقابل هر دو عامل است بدین معنی که از یک سو عوامل محیطی در چارچوب امکانات و محدودیت های فیزیولوژیکی و ساختار وراثتی تاثیر دارند و از سوی دیگر توانایی های بالقوه، که عمدتا محصول توارث اند ف هنگامی می توانند شکوفا شوند و از قوه به فعل درآیند که محیط مناسبی برای شکوفا شدن داشته باشند (کریمی دشتکی، 1385).

سنگ بنای اولیه شخصیت از هنگامی گذاشته می شود که یک اسپرماتوزیید با یک اووم ترکیب می شود سلول تخم را به وجود می آورد. هر سلول تخم حاوی 23 کروموزوم از مادر و 23 کروموزم از پدر است که این کروموزوم ها از طریق ژن هایی که روی آن ها قرار دارند ناقل صفات مختلف والدین به فرزندان هستند از طریق ژن هایی که روی آنها قرار دارند، ناقل صفات مختلف والدین به فرزندان هستند از این 23 جفت کروموزوم جفت آخر تعیین کننده جنسیت است (لطف آبادی و همکاران، 1386) ژن ها که در واقع انتقال دهنده صفات هستند. بسیار با ثبات اند و تنها جهش و تغییرات حاد محیطی قادرند در ژن ها تغییر ایجاد کنند. دستگاه عصبی انسان نیز که از طریق تکانه های عصبی اداره کننده فعالیت انسان است میتواند در تفاوت همان شخصیت ها موثر باشد. پاولف فیزیولوژیست معروف رومی تفاوت های شخصیتی را بر حسب فرایندهای برانگیختگی و بازداری توجیه کرده است به عقیده او اگر برانگیختگی و بازداری رد متحرک و پر نوسان باشند، شخصت حاصله مزاج دمدمی خواهد بود اگر هردو فرایند متعادل و راکد باشند، شخصت حاصله مزاج بلغی خواهد بود اگر بر انگیختگی و بازداری هر دو کند و راکد باشند شخصیت سودایی خواهد بود و بالاخره اگر برانگیختی بیشتر بازداری یعنی هر دو فرایند نا متعادل باشند، شخصت حاصله صفراوی مزاج خواهد بود. اما در مورد صحت نظر پاولف در مورد شخصیت های انسان بحث و تردید است (لطف آبادی و همکاران، 1386).

نقش هورمون های گوناگون نیز در تعیین شخصیت بسیار حایز اهمیت است. غالب این هورمون ها که ترشحات درون ریز هستند، کنترل رشد جسمی و حتی خلق انسان را بر عهده دارند اما ویژگی های وراثتی برای تحقق یافتن و رشد خود به زمینه های مناسب نیاز دارند و این محیط است که چنین زمینه ای را می تواند فراهم سازد. هر قدر از نظر ویژگی های وراثتی متمایز و برجسته باشد، اگر در محیط نا مناسب قرار گیرد. توانایی های ارثی او امکان کمتری برای شکوفا شدن پیدا خواهند کرد. کودکانی که در محیط های دور از انسان پیدا شده اند گواه روشنی بر این مدعا هستند این کودکان از بسیاری از کودکان عادی عقب مانده تر بوده و حتی آموزش ها و امکانات فراهم شده بعدی برای آنان نتوانسته است عقب ماندگی های آن ها را جبران کند. آن چه در            بررسی های گوناگون مشخص شده است. این است که محیط وراثت هر دو، در ایجاد شخصیت به طور متقابل سهم دارند نمی توان تمایز مشخصی از نظر میزان آن ها بر شخصیت انسان قایل شد.(شعاری نژاد، 1381).

palov

تئوری های شخصیت :

تئوری های شخصیت اغلب در دو دسته نسبتا مشخصی قرار می گیرند. دسته اول تئوری هایی که روش آن ها بر اساس تحقیق درباره ظواهر رفتار، اعمال بیرونی و ظاهری قرار گرفته است که به آن ها دو تئوری صوری یا تئوری ماسک می گویند. دسته دوم تئوری هایی هستند که در آن از چگونگی و عمق شخصیت صحبت می‌شود. تمرکز ما در این بخش بر تئوری هایی صوری علی الخصوص تئوری صفات است. دیدگاه ها و نظریه‌های زیادی در مورد شخصیت با هدف تبیین چرا و چگونگی رفتار اسنان مطرح شده است که ادامه تعدادی از آنها را مطرح می کنیم.

تیپ هاش شخصیت :

الف ) شخصیت نوع B و A افراد دارای شخصیت A با ویژگی بیقراری و زیاد فعال بودن مشخص می شوند. در این افراد حس رقابت طلبی شدید، پرخاشجوی، نا آرامی، سرعت در گفتار و حرکات و عجول بودن مشاهده می شود. افراد دارای شخصیت A سعی دارند همه جنبه های زندگی یعنی آن هایی که قابل کنترل نیستند را به کنترل خود در می آورند و در این زمینه دچار هیجان و جوش و خروش زیادی می شوند و در صورتی که محیط از دست آنها خارج شود شدیدا عصبی و ناراحت می شوند. از ویژگی های مهم دیگر این افراد مستعهد بودن ابتلا به بیماری های <a href="http://umj.umsu.ac.ir/article-1-3103-fa.html” title=”عروق کرونر“>عروق کرونر قلب است برعکس تیپ A، افراد دارای شخصیت B مسائل را خیلی آسان می گیرند و بیشتر به کیفیت زندگی اهمیت می دهند آن ها کمتر جاه طلب و کمتر بی حوصله و بیشتر منظم و محتاط هستند ( گنجی، 1380).

ب) شخصیت نوع F: در سال 1940 گروهی از روانشناسان اجتماعی به سرپرستی آدورنو در آمریکا به مطالعه شخصیت اقتدار یا نوع F پرداختند. هدف این گروه شناخت شخصیت هایی بود که گرایش های ناشیستی و ضد یهودی داشتند و طرفدار تبعیض نژادی بودند. آن ها برای سنجش اقتدار طلبی مقیاسی تهیه کردند که به آن مقیاس F معروف شد. ویژگی های افراد این نوع شخصیت عبارت اند از تحجر فکری ، عدم گذشت در برابر خطای دیگران، دارای تمایلات تبعیض نژادی شدیدا خود محور، تملق نسبت به منابع قدرت اما زورگو به زیردست ف طرفدار مجازات های شدید و خشن، پیشداوری نسبت به گروه های دیگر به ویژه اقلیت هاست (کریمی، 1384).

Adorno

نظریه روانکاوی فروید :

اولین رویکرد به مطالعه رسمی شخصیت، روان کاوی،  انگیزش زیگموند فروید بود که کار خود را در سال های نزدیک به قرن 19 آغاز کرد. روانکاوی بر نیروهای ناهشیار تاکید دارد یعنی امیال جنسی و پرخاشگری بر پایه زیستی و تعارض های اجتناب ناپذیرکودکی به عنوان حکمان شکل دهندگان شخصیت. فروید نیروهای سوق دهنده شخصیت را غرایز عنوان کرد که عناصر اصلی شخصیت هستند یعنی نیروهای برانگیزاننده ای که رفتار را سوق می دهد و جهت را تعیین می کند (بتلهایم ، 1984؛ به نقل از عباسی وهمکاران،389).

به عقیده فروید آن چه سبب فعالیت رهپایی انسان می شود، انرژی کلی حیاتی است که از دو بخش سازنده و مخرب تشکیل می شود بخش سازنده، همان غرایز زندگی است که در خدمت انگیزه صیانت ذات بوده و می‌کوشد زندگی را حفظ کند. در نظریه فروید این انگیزه به شکل لیبید و یا نیروی حیاتی تجسم می یابد. در مقابل این نیرو، غریزه مرگ قرار دارد، که همواره سعی دارد ما را به سوی مرگ سوق دهدد این انگیزه شخص را به سوی خودآزاری، خودکشی در رفتارهای پرخاشگرانه سوق می دهد(کریمی، 1383).

از نظر فروید ساختار شخصیت انسان بر سه وجه است.

الف) نهاد: نهاد مرکب از غرایز، تمایلات و خواسته های شخص است. اصرار نهاد بر ارضای بدون قید و شرط این غرایز و تمایلات است به عبارت دیگر تابع اصل لذت است. انسان نهاد را به هنگام تولد با خود به دنیا می‌آورد و در تمام طول زندگی نیز آن را به همراه دارد. نهاد همیشه منبع شر و بدی نیست بلکه نهاد است که ما را به رفع نیازهایی مانند گرسنگی،تشنگی، گریز از خطرات و نظایر آن ها را بر می انگیزاند و فعالیت وا می دارد نهاد غالبا با من و من برتر در تعامل است و عمدتا تحت کنترل آن ها قرار دارد لیبیدو یا نیروی حیاتی نیز در نهاد تجسم می یابد (کریمی،1383).

ب) من یا خود : من از اصل واقعیت پیروی می کند، من سعی می کند عمل را به تاخیر اندازد تا فرصتی برای درک درست واقعیت به وجود آید فروید تایید داشت اگر چه کارکردهای من تا حدی مستقل از نهاد است اما من تمام انرژی خود را از نهاد می گیرد ( کرین 1934، ترجمه خوی نژاد و رجایی 1389).

ج ) من برتر یا فراخود : فروید معتقد است که من برتر از نهاد تشکیل شده است یک بخش آن وجدان است وجدان بخش انتقاد کننده من و تنبیه گر من برتر است بخش دیگر آن من ایده آل نامیده می شود و شامل خواسته های مثبت می باشد (کریمی 1932، ترجمه خوی نژاد و رجایی 1389).

فروید معتقد بود هریک از اعمال آدمی علتی دارد که ریشه آن را باید در یک انگیزه ناهشیار جستجو کرد و نه در دلیل معقولی که خود شخص ارائه می دهد او به طور کلی دیدگاهی منفی درباره طبیعت انسان داشت و معتقد بود آدمی را سایت های اساسی عمدتا جنسی و پرخاشگری، هدایت می کنند و آدمی مدام با جامعه ای که بر مهار این تکانه ها تاکید دارد در ستیز است( اتکینسون، 1971، ترجمع راهنی، 1382).

نظریه اریک اریکسون مراحل روانی اجتماعی اریکسون : اریکسون رشد شخصیت را به هشت مرحله روانی و اجتماعی تقسیم کرد. چهار مرحله اول شبیه مراحل دهانی، مقعدی، آلتی و نهفتگی فروید هستند. تفاوت عمده بین نظریه های آن ها بر این است که اریکسون ویژ گی های روانی و اجتماعی تاکید کرد در حالی که فروید بر عوامل زیستی تاکید داشت. اریکسون معتقد بود که فرایند رشد تحت تاثیر چیزی که وی آن را اصل اپی ژنتیک می نامید قرار دارد. منظور او از این اصطلاح این بود که نیروهای ارثی تعیین کننده مراحل رشد هستند. هر رویارویی ما با محیط بحران نامیده می شود بحران ما را ملزم می دارد انرژی غریزی خود را مطابق با نیازهای هر مرحله از چرخه زندگی متمرکز کنیم. هر مرحله رشد، بحران یا نقطه عطف خود را دارد که تغییراتی در رفتار و شخصیت ما ایجاب می کند، ما به این بحران با یکی از دو روش پاسخ می دهیم : روش ناسازگار او (منفی) یا روش سازگارانه (مثبت). فقط در صورتی که هر تعارضی را حل کرده باشیم شخصیت می تواند به تعالی و رشد خود  ادامه دهد. اریکسون همچنین اظهار داشت، هریک از هشت مرحله روانی – اجتماعی فرصتی را برای پرورش دادن نیروهای بنیادی فراهمی می کند. این نیرها زمانی نمایان می شوند که بحران به طور رضایت بخشی حل شده باشد. او معتقد بود نیروهای بنیادی وابسته به هم هستند و تا وقتی که نیروهای مربوط به مرحله قبلی تثبیت نشده باشد نیروی جدید نمی تواند رشد کند (شولتر 2003، ترجمه سید محمدی، 1386).

Sigmund freud

Bettelheim

ID

Ego

Crian

Superego

Etkinson

erikson

Sholtez